Memleketin Diliyle Konuşmak: Macar Sineması Seçkisi

Mefisto

Memleketin Diliyle Konuşmak: Macar Sineması Seçkisi
HANGİ TARAFTASINIZ?

Bu defa, dünya sinema tarihinin önemli bir başka katkıcısı Macaristan’la ve sinemasıyla buluşuyoruz. 20. yüzyıldaki ilklerden biri olarak çok kısa ömürlü bir sosyalist cumhuriyet deneyimine imza atmış, György Lukács’tan Béla Balázs’a, Attila József’e, önemli bir aydın birikimi olan, canlı siyasal mücadelelere sahne olmuş bir ülke Macaristan. İkinci Savaş öncesinde sağın ve faşizmin de etkin olduğu bir coğrafya olarak Macaristan’da, Macar halkı hem yurdundaki faşist iktidarı hem de işgalci faşistleri yenmiş ve İkinci Savaş’tan sonra SSCB’nin de önemli ve dostça desteğiyle bu defa bir halk demokrasisi olarak ve sosyalizme yönelen bir deneme yaşanmıştı. Bu toplumsal-tarihsel salınımın, bugünden geriye baktığımızda Macar sinemasına kocaman bir soru armağan ettiğini görüyoruz: “Hangi taraftasınız?”

Macar aydını ve toplumu, sosyalizme yönelen deneme boyunca, bir taraftan tasfiye edilemeyen küçük mülkiyetin gerici toplumsal-ideolojik girdileriyle, diğer yandan toplumsal anlamda ileri doğru kaydedilen sıçramaların arasında yönünü bulmaya çalıştı. Bugün Venezuela’da, Bolivya’da da benzerlerini gördüğümüz üzere, sermaye düzeni yanlıları, çeşitli kışkırtma ve provokasyonlarla sosyalizme yönelişin önünü kesmeye çalıştılar (1956 yılındaki gibi kışkırtmalarla) ve bugün görüyoruz ki bunu becerdiler.

Bir toplumun nereye doğru gittiği önemli bir meseledir. Yönümüzü nereye doğru çevirmemiz gerektiği, kimin, neyin tarafında olduğumuz, sadece bir dönemki Macar toplumunun değil, bugünün de yakıcı sorusu. Bu seçkimizle, toplumsal süreçlerde taraf olmanın ne anlama geldiğini ve doğru tarafı nasıl seçmek gerektiğini de tartışmayı hedefliyoruz.
Seçkimiz 1930’lardan 1960’ların ortalarına doğru uzanan bir kesiti ele alıyor, Macar halkının ve aydınının eşitlikçi bir topluma doğru attığı adımların arka planını, toplumsal ve kişisel boyutlarını irdeliyor. Önemli bir sinemasal ve kültürel birikimi temsil eden Macar filmleri seçkilerimiz de sonraki dönemlerde devam edecek.
———————————————————————-
Macar filmleri seçkimize 1930’ların ortamını ve siyasal süreçlerini belirli açılardan çok güçlü bir şekilde betimleyebilen bir filmle başlamayı tercih ettik: Klaus Mann’ın romanından uyarlanan Mefisto’yla çok hareketli ve zengin bir 1920’ler ve 1930’lar panoramasında önemli tartışma başlıkları açıyor Szabó. Macaristan’ı değil Almanya’yı anlatıyor ama toplumsal-siyasal süreçlerle aydının ilişkisini sorgulamak açısından değerli bir zemin sunuyor. Faşist Almanya’daki toplumsal-siyasal süreçlere sanatı adına kayıtsız kalmayı tercih eden, eski solcu, büyük tiyatro oyuncusu Hendrik Höfgen’i Nazi iktidarıyla işbirliği noktasına getiren neydi? Bu durum mazur görülebilir mi? Peki yolun sonu nereye gidecek?

Yönetmen: István Szabó
Macaristan, 1981, 145’
Oyuncular: Christine Harbort, Ildiko Bansagi, Karin Boyd, Klaus Maria Brandauer